اصلاح قیمت‌گذاری کتاب چگونه ممکن می‌شود؟

اکنون قیمت پشت جلد کتابهایی که چاپ آنها مربوط به سالهای قبل است از قیمت تمام شده به روز آن برای ناشر، ارزان تر است. این اتفاق باعث شده که برخی از ناشران در چاپهای جدیدشان به جای قیمت پشت جلد، بارکد بزنند تا قیمت را متناسب با تورم، افزایش دهند و برخی از کتابفروشی ها هم با برچسب، قیمت های قدیمی چاپی پشت جلد را به روز کنند. این اتفاق باعث شده که سه نوع قیمت گذاری در بازار کتاب اتفاق بیفتد، قیمت پشت جلد، قیمت برچسبی و قیمت بارکدی.

بیشتر بخوانید: تورم کتاب رکورد زد!

روزبه کیائیان، مدیر فروش نشر چشمه در پاسخ به اینکه نرخ های متفاوت کتاب را می توان به معنای چندنرخی بودن قیمت کتاب تعبیر کرد، می گوید: نمی توان از تفاوت قیمت کتابها، تعبیر چندنرخی داشت چون هر ناشری با توجه به وضعیت تولید کتاب، قیمت تمام شده ای برای کالایش دارد مثلا ناشری وقت زیادی برای تولید کتاب می گذارد یا ویراستاران متعددی دارد یا کیفیت تولیدش از نوع کاغذ، صحافی و چاپ، بالاتر است یا مولف و مترجم کارش به دلیل شهرت، دستمزد بیشتری می گیرد. این عوامل باعث می شود که هزینه تولید کتاب متفاوت شود. مثل اینکه محصول لبنیاتی یک کارخانه با کارخانه ای دیگر متفاوت است.

او با بیان اینکه با افزایش سالانه تورم و ثابت بودن قیمت پشت جلد کتاب، سرمایه ناشران هر روز کمتر می شود مثل کوه یخی که در حال آب شدن است، خاطرنشان می کند: یعنی اگر سال گذشته با مبلغ مشخصی می شد تعداد مشخص کتاب چاپ کرد امسال با همان مبلغ، نصف آن تعداد را می توان تولید کرد چون برای کتاب، قیمت را نمی توان با شرایط بازار و تورم تطابق داد به همین دلیل، عده ای از فروشندگان یا ناشران، قیمت های کتاب را بارکدی و برچسبی می کنند.

ضرورت اصلاح قیمت گذاری کتاب

کیائیان درباره به روز کردن قیمت کتاب با برچسب و بارکد به ما می گوید: خریداران دوست دارند که کالا را ارزان تر بخرند چون قیمت کتاب برای خریداران گران است. شیوه برچسب یا بارکد (شابک) ابزاری برای به روز کردن قیمت کتاب است ولی متاسفانه این کار قانونی نیست. ما راغب هستیم که این کار را به صورت قانونی انجام دهیم چون هم به نفع ناشر است، هم مراکز پخش و هم کتابفروش تا بتوانند اصل سرمایه شان را حفظ کنند.

به گفته او، سرمایه ناشران و کتابفروشان در این صنف، هر روز کمتر می شود و در حال ناچیز شدن است دلیلش هم عقب ماندن از تورم بخاطر قیمت ثابتی است که روی محصولات درج می شود.

کیائیان معتقد است: قیمت های بارکدی، راه حل مناسبی برای به روز کردن قیمت کتاب از منظر تولیدکننده و فروشنده است ولی این ابزار در حال حاضر غیرقانونی است و وزارت ارشاد با قانونی کردن آن می تواند کمک خوبی به این صنف بکند.

این کتابفروش می افزاید: بازرسان تعزیرات هم می توانند به ماجرای قیمت های برچسبی و بارکدی ورود کنند چون غیرقانونی است ولی دست ناشر و فروشنده هم با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه در پوست گردو است.

کیائیان با تاکید براینکه اصلاح قیمت گذاری کتاب می تواند به تمام زنجیره صنعت نشر کمک کند، توضیح می دهد: معمولا کتابفروشی ها روی کتابهای قدیمی برچسب قیمت جدید می زنند و ناشران از این موضوع مطلع نیستند ولی قیمت ثابت پشت جلد کتاب من باعث ضرر به تمام این صنف می شود از ناشرو تولید کننده گرفته تا توزیع کننده و کتابفروش.

به گفته وی، وزارت ارشاد بایستی آیین نامه ای را برای اصلاح قیمت گذاری کتاب تدوین و ابلاغ کند و کتابها با توجه به شرایط تورمی کشور براساس فاکتورهای مشخصی، درصد افزایش مشخص سالانه داشته باشند. وضعیت فعلی در قیمت گذاری کتاب باید قانونمند شود.

او یادآور می شود: ما در نشر چشمه، به هیچ وقت قیمت بارکدی و برچسبی نداریم چون پایبند به قانون هستیم و کاری غیرقانونی باعث بی اعتمادی خریداران با توجه به وضعیت اقتصادی ضعیف این حرفه می شود.

 به روز شدن سرمایه ناشران

محمد حقی، مدیر انتشارات کتابستان معرفت نیز با بیان اینکه طیفی از ناشران به سمت قیمت های آنلاین و بارکدی رفته اند که مضرات و مزایایی دارد، به خبرنگار ما می گوید: اصلی ترین مزیتش، این است که سرمایه ناشر به روز می شود چون با نوسانات قیمت ارز، هزینه چاپ مجدد همان کتاب بیشتر از قیمت فروش می شود.

او اضافه می کند: تجربه نشان داده است که مخاطب و مشتری دوست دارد که قیمت را پشت جلد کتاب ببیند و براساس قیمت کتاب، دست به انتخاب بزند بنابراین پرسیدن چند باره قیمت های آنلاین (بارکدی) ممکن است مشتری را نسبت به خرید بی میل کند.

کیائیان، مدیر فروش نشر چشمه با اشاره به نبود حمایت های دولتی از ناشران بویژه ناشران مستقل بخش خصوصی، عنوان می کند: متاسفانه هر روز شاهد تعطیلی کتابفروشی ها و ناشران هستیم و حمایت هایی مانند معافیت های مالیاتی و تخفیف های تامین اجتماعی که در گذشته برای این صنف وجود داشت، الان نیست و متزلزل شده است گاهی مالیات را می بخشند، گاهی نمی بخشند و حرکت این صنف به نقطه پایان سرعت بیشتری گرفته است.

او که تجربه کار انتشاراتی، کتابفروشی و توزیع را دارد درباره کمکی که فروشگاه های مجازی می تواند به این صنعت بکند، می گوید: فروش مجازی، راه حلی برای رفع مشکلات صنعت نشر نیست چون در ایران، فروش مجازی با تخفیف عجین شده است و اگر تخفیف ندهید، مردم کتاب نمی خرند ولی با توجه به قیمت کتاب و افت خرید از سوی مردم، این هم غنیمت است.

 بزرگ کردن بازار نشر

به گفته کیائیان راه حل رفع مشکلات صنعت نشر، بزرگ کردن این بازار است و خاطرنشان می کند: در حوزه نشر، تقاضا زیاد نیست و این بازار به لطف ناشران کتاب ساز و انتشار غیرمجازی نسخه های دیجیتال و پی دی اف کتابها در شبکه های مجازی محدودتر هم شده است! تنها راه حل عملیاتی، استفاده از ابزارهایی مثل تبلیغات برای ترویج کتابخوانی است.

او یادآور می شود: در سالهای کرونا که اکثر اصناف آسیب اقتصادی دیدند، صنف ناشران و کتابفروشان، اوضاع بدی نداشتند چون اگر فلان بانک می خواست تبلیغات کند روی بیلبوردش می نوشت؛ در خانه بمانید و کتاب بخوانید. صدا و سیما با راهکارهای ساده و ارزان می تواند فرهنگ کتابخوانی را تبلیغ کند تا جامعه به کتابخوانی ترغیب شوند.

کتاب یک کالا است و باید در سبد خرید خانواده باشد اما چون کتاب کالای ضروری نیست، جزو اولین دسته کالاهایی است که به خاطر شرایط اقتصادی، حذف می شود. در حال حاضر عادلانه ترین راه حل برای حمایت از این صنف، ترویج کتابخوانی است، ضمن اینکه تبلیغات باید عمومی باشد تا امتیاز ویژه ای متوجه ناشران خاصی نشود.