تیغ تورم بر گلوی مستاجران؛ اجاره‌بها جلوتر از دستمزدها می‌دود
افزایش تورم و رکود در ساخت‌وساز، بازار اجاره مسکن را تحت فشار قرار داده است. کاهش قدرت خرید مردم و افزایش تقاضا برای اجاره، مستأجران را با چالش‌های جدی مواجه کرده است
به گزارش قیمت ۳۶۰؛ برای فهم چرایی بروز ابرچالش بدمسکنی و بحران اجاره‌بها در اقتصاد ایران، باید نخست ریشه‌های این پدیده را بررسی کرد. نخستین دلیلی که این ابرچالش را شارژ می‌کند، پدیده چسبندگی نرخ تروم در مدارهای بالاست که در نتیجه خود، اسباب کاهش قدرت خرید مردم را در پی داشته است. تورم بالا در اقتصاد ایران باعث شده هزینه‌های زندگی، از جمله اجاره مسکن، به شدت افزایش یابد. در عین حال، افزایش دستمزدها نتوانسته به اندازه تورم رشد کند، بنابراین قدرت خرید مردم کاهش یافته و فشار بیشتری بر مستأجران وارد شده است.
چرا مسکن نایاب شد؟
قیمت مسکن در سال‌های اخیر به دلیل عواملی مانند افزایش قیمت مصالح ساختمانی (که خود این فقره ناشی از شوک‌های پیاپی ارزی و سپس ناترازی شدید انرژی بوده)، کاهش ساخت و ساز و سرمایه‌گذاری‌های غیرمولد در بازار مسکن به شدت افزایش یافته است. این افزایش قیمت به طور مستقیم بر رشد سرسام‌آور نرخ اجاره‌بها نیز تأثیر گذاشته است.
به دلیل رکود اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش ساخت و ساز و موانع قانونی یا بوروکراتیک، عرضه مسکن جدید کاهش یافته است. این موضوع موجب کمبود مسکن و افزایش تقاضا برای اجاره شده است. بسیاری از افراد به جای استفاده از مسکن برای سکونت، آن را به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری و کسب سود در نظر می‌گیرند. این نگاه باعث کاهش شدید عرضه و حتی حبس عرضه مسکن و افزایش قیمت‌ها شده است، که در نهایت به افزایش اجاره‌بها منجر می‌شود.
به عبارت دیگر، سرریز نتایج سیاست‌گذاری یاد شده سبب شد تا مسکن به عنوان کالای سرمایه‌ای تبدیل شود که حتی بانک‌ها نیز برای مصون ماندن دارایی‌های خود از تسهیلات تکلیفی و استقراض دولت، بخش بسیار بزرگی از دارایی‌های نقدی خود را به مسکن تبدیل می‌کنند. فرامشو نکنیم که ناترازی اصلی در منابع بانکی کشور، نه از گونه اعصار و درماندگی بلکه ناشی از کمبود منابع نقدی نسبت دارایی‌های غیرنقدی بانک‌هاست.
دگردیسی فرهنگی جمعیتی
رشد جمعیت شهری و مهاجرت از روستاها به شهرها باعث افزایش تقاضا برای مسکن در مناطق شهری شده است. این تقاضای بالا فشار بیشتری بر بازار اجاره وارد می‌کند. مهاجرت ناشی از کمبود آب و همچنین عدم تمایل جوانان به اشتغال در مشاغل نیمه‌کاذب و فصلی مانند کشاورزی در اراضی دیمی، سبب رشد تقاضا برای اجاره مسکن در شهرهای بزرگ شده است. رشد پدیده تک‌نشینی در واحدهای مسکونی همزمان با رکوردشکنی نرخ طلاق در کشور، باعث شده تا زوج‌ها پس از جدایی، ترجیح بدهند که حریم خصوصی خود را حفظ کرده و در واحدهای مسکونی تخصیص یافته به خود زندگی کنند. این مسئله از دیگر پارامترهای جمعیت‌شناختی بود که سبب افزایش تقاضای اجاره مسکن و در نتیجه افزایش بهای آن شده است.
از دیگر پارامترهایی که در این زمینه می‌توان اشاره کرد، جمعیت بالای مهاجران افغان ساکن کشور است که حسب آمارهای نیمه‌رسمی تا ۱۵ میلیون نفر را شامل می‌شوند و به دلیل قوانین سخت‌گیرانه خرید خانه از سوی اتباع افغان، این فشار بسیار بزرگ نیز بر تقاضای مهیب اجاره موجود در بازار می‌افزاید. از سوی دیگر عدم پیش‌بینی‌پذیری و ثبات برای آینده باعث شده تا خانوارهای دارای ملک مازاد، نرخ اجاره‌بها را با انگیزه حفظ ارزش دارایی‌های خود و کسب سود، با نرخ‌هایی بالاتر از نرخ تورم تطبیق دهند و این مسئله نیز بر تحریک تقاضای قیمتی اجاره بها تاثیرات منفی خود را برجای می‌گذارد.
