سرگذشت پیکان در ایران؛ از تولید تا پایان
اولین پیکان، در اردیبهشت 1346 تولید شد؛ خودرویی که به دلیل قیمت مناسب و مصرف سوخت پایین توانست جایگاه ویژه‌ای در بازار ایران پیدا کند
به گزارش قیمت ۳۶۰؛ احمد و محمود خیامی، از پیشگامان صنعتی ایران، در دهه ۱۳۳۰ ایده‌ای بلندپروازانه را دنبال کردند: تأسیس اولین کارخانه خودروسازی ایران. آن‌ها از مشهد و با پیشینه‌ای در حمل‌ونقل جاده‌ای به تهران آمدند و در سال ۱۳۳۲ کار خود را با تأسیس یک تعمیرگاه خودرو آغاز کردند. سرمایه اولیه آن‌ها بسیار محدود بود؛ احمد خیامی با سخت‌کوشی در تعمیر خودروها و محمود با مدیریت مالی، پایه‌های یک فعالیت بزرگ را گذاشتند.
تأسیس ایران‌ناسیونال
به نقل از تریبون اقتصاد، بعد از مخالفت سرسختانه علینقی عالیخانی با مونتاژ خودرو در کشور به اسم تولید، در سال 1341، با کمک سرمایه‌گذاری مشترک و حمایت دولت وقت، ایران‌ناسیونال تأسیس شد. کارخانه اولیه در جاده کرج، با مساحتی حدود ۲۴۰ هزار مترمربع بنا شد و تولید با ۳۰ کارگر آغاز شد. در ابتدا این کارخانه تنها به مونتاژ اتوبوس پرداخت. برادران خیامی برای گسترش فعالیت خود، قراردادی با شرکت بریتانیایی "روتس" منعقد کردند تا خودرویی اقتصادی به نام پیکان را در ایران تولید کنند.
تولید اولین پیکان
اولین پیکان، در اردیبهشت 1346 از خط تولید خارج شد. در ابتدا، تولید با ظرفیت 60 دستگاه در روز آغاز شد، اما این میزان به‌سرعت افزایش یافت. خودرو پیکان به دلیل قیمت مناسب و مصرف سوخت پایین، به‌سرعت جایگاه ویژه‌ای در بازار ایران پیدا کرد. مدل‌های مختلف پیکان ازجمله دولوکس، وانت و تاکسی، نیازهای متنوع بازار را پوشش می‌دادند. موضوعی که کمتر به آن پرداخته شده، این است که پیکان در آن زمان هم خودرو ایده‌آلی نبود و محصولی تقریبا از رده خارج به حساب می‌آمد. پیکان، با نام هیلمن هانتر در شرکت تالبوت از زیرمجموعه‌های کارخانجات روتس در ریتون لین وود انگلستان تولید می‌شد و کارخانه اصلی دنبال راهی برای خلاص شدن از شر آن بود. براداران خیامی، به مدت 38 سال این محصول را به فرهنگ و اقتصاد ایران گره زدند.
رشد و توسعه
ایران‌ناسیونال تا اوایل دهه 1350 رشد قابل‌توجهی داشت. کارخانه به بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو منطقه تبدیل شد و تعداد کارگران آن به بیش از 12 هزار نفر رسید. تولید پیکان به بیش از 120 هزار دستگاه در سال افزایش یافت و این خودرو نه‌تنها به سمبلی از صنعت خودروسازی ایران بلکه به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شد.
نوآوری‌های اجتماعی و فرهنگی
برادران خیامی تنها به تولید خودرو اکتفا نکردند. آن‌ها با احداث مسکن برای کارگران، ساخت مراکز آموزشی و بهداشتی، و ارائه خدمات رفاهی مانند وام‌های مسکن، استانداردهای جدیدی را در مدیریت صنعتی ایران تعریف کردند. این اقدامات به بهبود روابط کارفرما و کارگر و افزایش بهره‌وری کارخانه کمک شایانی کرد.
چالش‌ها و پایان استانداردسازی
با پیروزی انقلاب اسلامی، ایران‌ناسیونال ملی شد و نام آن به ایران‌خودرو تغییر یافت. احمد و محمود خیامی، که از پیشگامان این صنعت بودند، به دلیل تغییرات اقتصادی و سیاسی از کشور خارج شدند. تولید پیکان در سال‌های بعد ادامه پیدا کرد ولی کیفیت و تکنولوژی این خودرو که از ابتدا هم آنچنان به روز نبود، با گذشت زمان استانداردهای جهانی فاصله گرفت.
پایان عصر پیکان
تولید پیکان تا سال 1384، ادامه داشت، اما به دلیل قدیمی بودن طراحی و عدم تطابق با نیازهای روز، خط تولید این خودرو متوقف شد. پیکان از زمان شروع تولید در سال 1346 تا پایان توقف تولید آن در اردیبهشت 1384، با بیش از 2.5 میلیون دستگاه، نمادی از تحول صنعت ایران باقی ماند.
ایران خودرو سال 1384، در آخرین سال تولید پیکان، حدود 11 هزار دستگاه را به بازار عرضه کرد. تولید پیکان در مقایسه با دهه‌های قبل به میزان قابل توجهی کاهش یافت که علت این مسئله به قدیمی بودن تکنولوژی ساخت و کاهش تقاضا برای خرید پیکان برمی‌گردد. در همین سال، تعداد کارکنان ایران خودرو بالغ بر 17 هزار نفر بود. این تعداد شامل نیروهای فعال در بخش‌های تولید، پشتیبانی، و مدیریت شرکت بود. ایران‌خودرو آن زمان، علاوه بر پیکان، تولید خودروهای دیگری مانند پژو 206، پژو 405، پژو پارس، سمند، و وانت پیکان را در دستور کار قرار داد و با اینکه تقریبا همه‌شان از نظر شکاف تکنولوژی سرنوشتی مانند پیکان پیدا کرده‌اند، ایران‌خودرو حاضر نیست دست از سرشان بردارد.
