برای مردن هم باید پولدار باشیم/ افزایش 30 درصدی قیمت قبر در سال آینده
امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس: چشم‌وهم‌چشم یکی از ناهنجاری‌های اجتماعی است. پدیده‌ای که چند سالی است در مراسم خاکسپاری و سوگواری‌ها هم شاهد آن هستیم
قیمت ۳۶۰- بهشت زهرا در سال ١٣٤٩ احداث شده و فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون ٢میلیون نفر در آن دفن شده‌اند. آرامستانی که حدود ٥٣سال سن دارد و به روایت خبرها هم دچار فرسودگی است و هم دیگر جای زیادی برای دفن متوفی‌های پایتخت ندارد. طبق قوانین، موضوع آرامستان‌ها جزو وظایف شهرداری‌ها به حساب می‌آید. قیمت قبر یکی از مسائل آرامستان‌هاست که طبق مصوب شورای شهر هرساله تعیین می‌شود. نرخی که به گفته مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا، سال آینده شاهد افزایش ٣٠درصدی خواهد بود.
افزایش بیش از سقف ٣٠درصد نخواهد بود
به گفته مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا، طبق لایحه نرخ خدمات بهشت زهرا(س) در سال ١٤٠٢ در قطعات روز دفن بهشت زهرا یک قبر به‌صورت رایگان به مردم داده می‌شود. «تاجیک» ادامه می‌دهد: «این اقدام تاکنون در هیچ آرامستانی انجام نشده و یکی از ویژگی‌های لایحه خدمات بهشت زهرا به حساب می‌آید.»
بنابرنظر «تاجیک»، در لایحه سال آینده پیشنهاد کردیم برای دو طبقه دیگر الزامی به‌منظور ذخیره وجود نداشته باشد. در موضوع خدمات هم آیتم جدیدی اضافه نکردیم و میانگین افزایش نرخ خدمات ٣٧درصد بوده است.
٣٨میلیون و ٥٠٠هزار تومان، دو طبقه اضافی ٧میلیون و ٨٠٠هزار تومان
قیمت قبر در سال ١٤٠٢ در ناحیه یک، ٣٨میلیون و ٥٠٠هزار تومان، ناحیه دو، ٢٣میلیون و ٧٠٠هزار تومان و در ناحیه سه، ١٤میلیون و ٣٠٠هزار تومان بود. به گفته مدیرعامل سازمان بهشت زهرا، برای دو طبقه خالی در قطعات روز، یک طبقه رایگان داده می‌شود، اما اگر خانواده متوفی بخواهد دو طبقه دیگر را خریداری کند، هر طبقه ٣میلیون و ٩٠٠هزار تومان بود. بنابرنظر «جواد تاجیک»، برای پیش‌خرید ٣٠درصد به مبالغ اعلام‌شده، اضافه می‌شد.
قیمت قبر در سال ١٤٠١؛ ١٤ تا ٢٥میلیون
معاون عروجیان سازمان بهشت حضرت زهرا اسفند ١٤٠٠ اعلام کرده بود: «یک طبقه قبر در قطعات جدید رایگان است.» «روح‌الله محسنی» گفته بود: «قیمت طبقات دیگر یک‌ونیم است و در قطعات قدیمی از ١٤میلیون تا ٢٥میلیون تومان نرخ‌گذاری شده است.» «محسنی» گفته بود: «قبر طبقه پایین رایگان است و تنها هزینه خدمات را که نزدیک یک تا یک‌میلیون و ٢٠٠هزار تومان است، محاسبه می‌کنیم.»
معاون عروجیان سازمان بهشت حضرت زهرا در همان برهه اعلام کرده بود: «دو طبقه بالایی، طبقه‌ای دومیلیون و ٥٠٠هزار تومان است، یعنی هر دو طبقه ٥میلیون تومان و این کف قیمت قبوری است که در سازمان بهشت زهرا وجود دارد.» بنابر اعلام معاون عروجیان، ناحیه دو که از قطعه ٢٠٠ تا ٢٥٨ است، طبقه‌ای ١٤میلیون و ١٠٠هزار تومان بوده است، یعنی سه طبقه ٤٢میلیون و ٣٠٠هزار تومان می‌شد. ناحیه یک که از قطعه یک تا ١١٢ است، طبقه‌ای ٢٥میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود، یعنی اگر یک قبر سه طبقه واگذار می‌شد، ٧٥میلیون تومان هزینه‌اش می‌شد.
یارانه ٤٥٠میلیارد تومانی برای تغسیل و تکفین
به گفته «تاجیک»، در مقایسه‌ای که میان سازمان بهشت زهرا با سایر آرامستان‌های کلانشهرهای کشور در ارائه خدمات و بهای نرخ این خدمات انجام شده، بهشت زهرا ٧٠درصد کمتر از آرامستان‌های کلانشهرهای کشور است: «سالانه برای بهای خدمات تغسیل و تکفین حدود ٤٥٠میلیارد تومان به‌صورت یارانه پرداخت می‌شود.» بنابرنظر «تاجیک»، هزینه قبر برای کودکان تا هفت سال در سازمان بهشت زهرا رایگان است: «در لایحه امسال هم مقرر شد هزینه تغسیل و تکفین برای کودکان زیر هفت سال دریافت نشود.»
٧٠درصد هزینه‌ها از محل فروش قبرها تامین می‌شود
به گفته مدیرعامل سازمان بهشت زهرا، منبع اصلی درآمد بهشت زهرا از فروش قبر است. بنابرنظر «تاجیک»، ٧٠درصد هزینه‌ای که بابت خدمات از شهروندان دریافت نمی‌شود، از محل فروش قبرها تامین می‌شود. «تاجیک» ادامه می‌دهد: «درخصوص تامین هزینه احداث سه آرامستان جدید در تهران، طبق دستور شهردار تهران، خرید زمین‌ها توسط سازمان املاک و مستغلات انجام می‌شود و بهشت زهرا در این حوزه هزینه‌ای را متقبل نمی‌شود.»
واگذاری قبر رایگان در قطعات «روز دفن»
به گفته مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا، در حال حاضر قیمت دفن در قطعات روز (قطعاتی که در روز اموات را دفن می‌کنند) برای یک طبقه بدون هزینه و رایگان خواهد بود: «در صورتی که خانواده متوفی درخواست دو طبقه دیگر را داشته باشند، باید برای هر طبقه ٤میلیون و ٣٠٠هزار تومان پرداخت کنند، البته تمهیداتی انجام شده که خانواده‌ها در یک فاصله زمانی سه تا چهار ماهه، قیمت اشاره‌شده را به حساب بهشت زهرا واریز کنند.»
لاکچری‌های آرامستان
در سال‌جاری قیمت قبر سه طبقه در فاز یک بهشت زهرا ١١٥میلیون و ٥٠٠هزار تومان، در فاز دوم حدود ٧١میلیون تومان و در فاز سوم به ٤٢میلیون تومان می‌رسید. اگرچه طبق گزارش اقتصاد٢٤، فاکتورهایی همچون همجواری با غسالخانه و بخش اداری، قدیمی‌‌بودن، داشتن فضای سبز، نبش‌‌بودن و امکان وجود جای پارک ماشین یا دسترسی به پارکینگ مناسب، دسترسی به ورودی‌های اصلی، همجواری با مترو، نزدیکی به انشعابات آب و برق، دکه تنقلات، گل‌فروشی و... قیمت قبرها را گران‌تر هم می‌کند.
قیمت قبر در مقبره‌ها داستانی متفاوت دارد. بهشت زهرا مقبره‌های قدیمی با ٤٠سال و بیشتر را به خود می‌بیند، اگرچه بخشی از مقبره‌ها هم به‌تازگی ساخته شده‌اند. با در نظر گرفتن این پیش‌فرض که مقبره‌ها گنجایش ٥٠ قبر را دارند، فاکتورهایی همچون ایوان و ویوی ابدی قیمت آنها را گزاف‌تر می‌کند. درواقع همین فاکتور گنجایش قبر سبب می‌شود قیمت این مقبره‌ها از یک‌میلیارد و ٥٠٠میلیون تومان شروع شود و گاهی اوقات به بیش از ٥میلیارد تومان هم برسد.
از ١٤میلیون تا ٣میلیارد و ٣٠٠هزار تومان
در یکی از ارزان‌ترین بخش‌های بهشت زهرای تهران به گزارش عصر ایران، هزینه شست‌وشوی متوفی ٤٠٠هزار تومان و هزینه جابه‌جایی جسد از غسالخانه در بهشت زهرا تا محل قبر ٥٠٠هزار تومان محاسبه می‌شود. سنگ کوچکی که به‌طور موقت روی قبر گذاشته می‌شود، ٤٢٥هزار تومان هزینه دارد. این در حالی است که قبر در ناحیه سه حدود ١٤میلیون و ٣٠٠هزار تومان قیمت دارد. البته هزینه کاور بسته‌بندی متوفی، ترمه، هزینه هر روز نگهداری متوفی در سردخانه، نصب بلندگو، اکو و مداحی سر مزار برای تدفین همگی به نوبه خود از نظر مالی باری هستند بر دوش خانواده متوفی. اگرچه در این میان، خانواده‌هایی هم هستند که مراسم لاکچری برگزار می‌کنند. طبق آمارهای مربوط به ١٤٠٠ یکی از گران‌ترین قبرها به قیمت ٣میلیارد و ٢٠٠میلیون تومان در منطقه تجریش تهران خریداری شده بود. سنگ مرمر صورتی گران‌ترین سنگ‌قبر بازار در همان سال ١٤٠٠ بین ٥٠ تا٦٠میلیون تومان در نوسان بوده است.
ذهنیت مادی به مراسم خاکسپاری هم رسیده
چشم‌وهم‌چشمی و به رخ کشیدن داشته‌های مالی یکی از ناهنجاری‌های اجتماعی است. پدیده‌ای که در ابعاد مختلف زندگی بشر امروزی نمود پیدا کرده و چند سالی است حتی در مراسم خاکسپاری و سوگواری‌ها هم شاهد آن هستیم. امان‌الله قرایی‌مقدم می‌گوید: «جوامع امروزی دچار تجمل‌گرایی و مدگرایی شده‌اند.» به گفته این جامعه‌شناس، ذهنیت فکری بشر امروزی بیشتر حسی و مادی است، بنابراین ظاهر زندگی افراد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
قرایی‌مقدم با اشاره به اینکه در طول تاریخ بشر ذهنیت عقلانی و شهودی را پشت‌سر گذاشته و از قرن ١٦ به بعد ذهنیت مادی و اهمیت به مادیات بر جوامع بشری چیره شده، می‌گوید: «در چنین ذهنیتی دارایی افراد ارزش پیدا می‌کند، البته در چنین جوامعی خودخواهی، خودمداری و نفع‌پسندی رو به فزونی می‌رود.» این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: «چنین دیدگاهی تنها به زندگی مادی و انتخاب همسر و... معطوف نیست و حتی در مراسم سوگواری هم به شکلی به نمایش گذاشته می‌شود.» بنابرنظر این جامعه‌شناس، ورود آیتم‌هایی که هیچ سنخیتی با مراسم سوگواری‌مان ندارد، یکی از بهانه‌هایی است برای به رخ‌کشیدن دارایی و سطح اجتماعی.
چشم و هم‌چشمی به بدنه جامعه آسیب می‌زند
به گفته «امان‌الله قرایی‌مقدم»، در علم جامعه‌شناسی دو نوع کنش متقابل وجود دارد، در کنش متقابل پیوسته افراد با یکدیگر همکاری، مساعدت، وفاق و اشتراک منافع دارند و همه به یک سو حرکت می‌کنند، اما در کنش متقابل گسسته افراد در عین حال که برای سبقت‌جویی و رقابت تلاش می‌کنند، سعی بر این دارند مانعی بر سر راه دیگری قرار دهند تا به اهداف خود نرسد: «بسته به نوع جامعه، فرهنگ، توسعه‌یافتگی و عقب‌ماندگی نحوه چشم و هم‌چشمی و تجمل‌گرایی متفاوت است. اگر چشم و هم‌چشمی موجب اسراف شود، به جز تخریب و آسیب‌زدن به بدنه جامعه نتیجه دیگری نخواهد داشت.»
مراسم اضافی که باب شده گاها باطل هستند
در مراسم خاکسپاری از سال‌های گذشته مراسمی اضافی باب شده که گاهی اوقات باطل هم هستند. به گفته «محمدحسین فلاح‌زاده» مرگ و حیات، دست خداست و آنچه ما نسبت به میت انجام می‌دهیم از غسل، کفن و دفن گرفته تا حتی جزئیاتی همچون دعا و تلقین و... دستور دین هستند. بنابرنظر این کارشناس مذهبی، اگر اعتقادی به قیامت و برزخ نداشتیم، اموات را جایی رها می‌کردیم، در حالی که برای مراسم خاکسپاری دستوراتی در دین داریم، حتی در آموزههای دینی در مورد جزئیات و تشریفات مراسم دستوراتی داریم. به گفته «فلاح‌زاده»، در آموزههای دینی تاکید شده همراه میت چیزی دفن نشود جز سه تکه کفن چون هیچ اثری برای میت ندارد: «دفن اموال و اشیا با میت در دین کاملا نهی شده، چون اموال متوفی برای وراث است و شاید یکی از وراث راضی نباشد و این حق‌الناس است.»
قبر، سنگ گران و ... شرعا جایز نیست
طبق دستور و آموزههای دینی سنگ‌های گران‌قیمت برای قبرها نباید استفاده شود، حتی اگر از اموال میت برای این سنگ‌ها هزینه شود، چون هم اسراف است و هم حق‌الناس. بنابرنظر این کارشناس مذهبی، حتی تاکید شده قبری که بعد از ٤٠-٥٠سال خراب می‌شود، لزومی به بازسازی ندارد، مگر اینکه متوفی امام یا امامزاده باشد.
طبق آموزه‌ها و دستورات دینی مستحب است برای خانواده‌ای که در سوگ عزیزی به عزا نشسته غذا ببریم، این در حالی است که خانواده عزادار مجبور است با تحمل هزینه‌های گزاف برای مهمانان غذا تهیه کند. به گفته «فلاحی‌زاده»، اگر میت صغیر داشته باشد، اصلا نباید چنین هزینه‌هایی بشود و شرعا جایز نیست: «اگر از اموال خود میت هم هزینه شود، مستحب است.» بنابرنظر این کارشناس مذهبی، قبر گران‌قیمت هم مذموم است: «برخی آرامستان‌ها وقف هستند، اما باز شاهدیم هزینه قبر گرفته می‌شود و توصیه‌ام این است اگر کسی توان دارد زمین‌هایی را خریده و برای دفن متوفیان وقف کند تا هزینه خاکسپاری کاهش بیابد.»
زندگی در قبر و آخرت با زندگی در دنیای مادی متفاوت است
به گفته «فلاحی‌زاده»، توصیه شده برای میت قرآن و دعا خوانده شود و اگر وظایف دینی بر‌عهده دارد، وراث به‌جا بیاورند تا در آخرت به درد میت بخورد. بنابرنظر این کارشناس مذهبی، بخشی از جامعه برای اینکه حرف و حدیثی نباشد زیر بار گزاف مراسم خاکسپاری مقروض می‌شوند که این درست نیست: «بردن دسته‌گل سر مزار هم توصیه نشده، چون زندگی در قبر و آخرت با زندگی در دنیای مادی متفاوت است.» «فلاحی‌زاده» با اشاره به وصیت سردار سلیمانی که گفته بودند روی سنگ قبرم بنویسید سرباز ادامه می‌دهد: «سردار سلیمانی با آن همه خدمات بدون هیچ تمایزی در میان شهدای دیگر به خاک سپرده شده است. با برگزاری برخی مراسم اضافی به اسراف، ریا و چشم و هم‌چشمی‌ها دامن نزنیم.»
سال گذشته ١٦٧میلیارد تومان پرداخت شد
تامین اجتماعی در راستای کاهش فشار مالی بر دوش خانواده بازماندگان، پس از فوت افراد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، به خانواده آنها کمک‌هزینه کفن و دفن پرداخت می‌کند. این کمک‌هزینه، از سوی سازمان تامین اجتماعی کشور، به همسر، فرزند یا پدر و مادر فرد متوفی بیمه‌شده یا مستمری‌بگیر فوت‌شده، پرداخت می‌شود.
در ٩ماه ١٤٠١، ١٦٧میلیارد تومان در قالب کمک‌هزینه مراسم ترحیم به ٤٦هزار و ٤٤٤ نفر از بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران تامین‌اجتماعی یا بازماندگان واجد شرایط پرداخت شده است. در سال ١٤٠٠ در مجموع به ٨١هزار نفر متقاضی واجد شرایط ٢٠٢میلیارد تومان پرداخت شده بود. به گفته مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی، تا سال ٨٦ رقم کمک‌هزینه در شهرهای مختلف براساس جمعیت هر شهر، متفاوت بود، اما از سال ٨٦ به بعد، مبلغ پرداختی به یک ماه حداقل حقوق زمان فوت برمبنای مصوبه شورای‌عالی کار اصلاح شده و در تمامی شهرها به‌صورت یکسان پرداخت می‌شود.
به گفته «مهدی شکوری»، براساس آخرین آمارها، ١٤میلیون نفر از جمعیت کشور به عنوان بیمه‌شده اصلی و بیش از ٤میلیون نفر به عنوان مستمری‌بگیر بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان از تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت بیمه‌ای و درمان بهره‌مند می‌شوند: «با احتساب اشخاص تبعی تحت تکفل این گروه‌ها، در مجموع بیش از ٤٤میلیون نفر از جمعیت کشور عضو خانواده تامین اجتماعی به شمار می‌روند.»
