ضرر باورنکردنی فیلترینگ به کسب‌وکار اینترنتی؛ ماهانه 40 هزار میلیارد تومان!
گزارش اتاق ایران نشان می‌دهد که میزان خسارت فیلترینگ به کسب‌وکارها و اقتصاد دیجیتال کشور ماهانه 40 هزار میلیارد تومان است
در این گزارش درباره‌ی دلیل وارد شدن این ضرر و زیان به کسب‌وکارهای آنلاین این‌طور توضیح داده شده است:
اعمال این سیاست به دلیل عدم زیرساخت اجتماعی مناسب و مورد اعتماد مردم از یک سو و عدم دسترسی به فیلترشکن‌های پایدار و مطمئن از سوی دیگر، موجب کاهش درآمد آن‌ها شده است.در گزارش اتاق ایران ضمن ارائه توضیحاتی در معرفی شبکه جهانی اینترنت، مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی کشور از نظر تعداد کاربران در سال ۱۴۰۱ به‌ترتیب، اینستاگرام، تلگرام و ایکس (توییتر سابق) معرفی شده‌اند که بدیهی است وقتی همه این پلتفرم‌ها با فیلترینگ از دسترس خارج شده باشند و دسترسی به فیلترشکن‌ها هم به‌سختی امکان‌پذیر باشد، فعالیت کسب‌وکارها محدودتر و فروششان کمتر می‌شود.
در بخش دوم این گزارش داده‌های پرسشنامه‌ای استخراج و تحلیل شده‌اند. با تحلیل این داده‌ها و نتایج به‌دست‌آمده از پرسشنامه‌ها اثر سیاست سانسور و فیلترینگ اینترنت بر درآمد کسب‌وکارهای اینترنتی در سال ۱۴۰۱ برآورد شده است. عددی که این گزارش از میزان خسارت فیلترینگ به کسب‌وکارها و اقتصاد دیجیتال کشور به دست داده، به‌طور متوسط ماهانه حدود ۳۹ هزار میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ بوده است.
تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارها
گزارش اتاق ایران کسب‌وکارهای اینترنتی کشور را به ۳ دسته اصلی تقسیم کرده است. دسته اول، کسب‌وکارهای کوچکی هستند که نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) ندارند. دومین دسته کسب‌وکارهای کوچکی هستند که اینماد بدون ستاره دارند و دسته سوم هم کسب‌وکارهای دارای نماد اعتماد الکترونیکی با ستاره هستند.
براساس آمار و اطلاعات موجود، تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود ۴۷۰ هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور فعال بوده‌اند که از این تعداد، فقط ۱۴۰ هزار و ۹۹۰ کسب‌وکار اینماد با ستاره داشته‌اند.
تقریباً ۴۰ درصد از کسب‌وکارهای آنلاین برای فروش محصولات و خدمات خود از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. پرکاربردترین شبکه اجتماعی برای کسب‌وکارها اینستاگرام است که با استفاده ۵۵ درصدی از سوی کسب‌وکارها محبوب‌ترین شبکه اجتماعی برای آن‌ها بوده است. تلگرام بین کسب‌وکارها ۴۱ درصد کاربرد داشته و ۳۷ درصد از کسب‌وکارها هم از واتس‌اپ استفاده می‌کنند. در ادامه این گزارش آمده است:
گزارش‌های مختلف نشان می‌دهند اعمال محدودیت‌ها و قطع اینترنت از شهریور ۱۴۰۱، خسارات سنگینی به کسب‌وکارهای مختلف وارد کرده است. براساس گزارش پایگاه داده باز ایران، فیلترینگ گسترده اینترنت در سال ۱۴۰۳ به اقتصاد دیجیتال کشور آسیب قابل توجهی زده است.در ادامه نیز سه سناریوی احتمالی با رویکردهای خوش‌بینانه، میانه و بدبینانه در خصوص میزان اثرگذاری فیلترینگ بر کسب‌وکارها در نظر گرفته شده که طبق آن، در خوش‌بینانه‌ترین حالت زیان ۴ ماه به کسب‌وکارها ۲۵ درصد برآورد شده و بنابراین، در این بازه زمانی کسب‌وکارها در مجموع ۳۹ هزار و میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان آسیب دیده‌اند که معادل ۱۱۶۰ میلیون دلار در ۴ ماه بوده است. بنابراین، میزان ضرر روزانه کسب‌وکارها ۹.۵ میلیون دلار برآورد شده است.
البته در این برآوردها، حالت‌های میانه و بدبینانه از میزان ضرر و زیان ناشی از فیلترینگ که به کسب‌وکارها وارد شده نیز ذکر شده که در جدول زیر آمده است:
صدرنشین فهرست سانسور اینترنت: اول چین، دوم ایران
در بخش دیگری از این گزارش به موضوع فیلترینگ و سانسور اینترنت در دنیا پرداخته شده است. طبق نتایج این گزارش، سانسور اینترنت به شیوه‌های مختلفی از جمله مسدودسازی، فیلترینگ و قطع کامل اینترنت اعمال می‌شود.
اتاق ایران در گزارش خود با استفاده از گزارش ۲۰۲۳ ماستر و گارمن ذکر کرده که ایران پس از چین، بالاترین میزان سانسور اینترنت را دارد و برای اعمال این سانسور از همه روش‌های نام‌برده از جمله فیلترینگ DNS، فیلترینگ کلمات کلیدی و محدودسازی پهنای باند استفاده می‌کند. بر اساس اطلاعات منتشرشده در خصوص سانسور اینترنت در جهان، کشورهای برمه، کوبا، ویتنام، عربستان و پاکستان پس از چین و ایران در رتبه‌های بعدی این فهرست قرار دارند.
در شرایطی که سانسور اینترنت شدت بگیرد، میزان استفاده از ابزارها برای دور زدن فیلترینگ هم بیشتر می‌شود. اتاق ایران در گزارش خود با اشاره به آمار و اطلاعاتی که چندی پیش آزمایشگاه داده و حکمرانی منتشر کرده بود، اعلام کرده که بازار خریدوفروش VPN در ایران رونق چشمگیری گرفته است: دست‌کم ۳۰ درصد کاربران ایرانی ماهانه تا ۱۵۰ هزار تومان را صرف خرید یا تمدید اشتراک VPN می‌کنند. با توجه به تعداد بالای کاربران اینترنت در کشور، گردش مالی سالانه این بازار به بیش از ۵ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
با فراگیر شدن استفاده از VPN برای دسترسی به پلتفرم‌های مورد نیاز نوجوانانی که در بازه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال قرار دارند و همچنین افرادی با تحصیلات ابتدایی نیز به میزان قابل توجهی از VPN استفاده می‌کنند. طبق اطلاعات ارائه‌شده در این گزارش ۹۷ درصد گروه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال و ۶۳ درصد کاربران با تحصیلات ابتدایی از فیلترشکن استفاده می‌کنند.
در بخش دیگری از گزارش اتاق ایران نیز به طرح صیانت اشاره شده است: «طرح صیانت که با هدف تنظیم مقررات فضای مجازی ارائه شده، مخالفان و موافقان بسیاری دارد. مخالفان معتقدند این طرح منجر به قطع کامل دسترسی به اینترنت جهانی و آسیب جدی به کسب‌وکارها خواهد شد. در مقابل، موافقان بر این باورند که هدف این طرح حفاظت از اطلاعات کاربران است و محدودیتی در دسترسی به اینترنت ایجاد نخواهد کرد.»
