تبلیغات پرزرق‌وبرق اسنپ؛ درآمد واقعی یا استثمار پنهان؟
وقتی گزارش‌ها از درآمدهای میلیونی رانندگان می‌گویند، این سوال مطرح می‌شود که چند درصد از رانندگان اسنپ واقعاً توانسته‌اند به این اعداد دست پیدا کنند؟
به گزارش قیمت ۳۶۰؛ مجمعی از اعداد و ارقام منتشرشده در گزارش اسنپ، تصویری جذاب از سودآوری رانندگان این پلتفرم به نمایش می‌گذارد. در این گزارش آمده که بالاترین درآمد سالیانه یک راننده در سال ۱۴۰۲، حدود ۶۷۵ میلیون تومان بوده است. این عدد که از ۸,۷۹۸ سفر در طول سال به دست آمده، یعنی به‌طور میانگین روزانه حدود ۲۴ سفر.
با در نظر گرفتن زمان لازم برای هر سفر، انتظار می‌رود این فرد تمام ساعات روز را صرف رانندگی کرده باشد.اما آیا چنین درآمدی برای دیگر رانندگان نیز در دسترس است؟ متوسط درآمد ماهیانه رانندگان ۱۹ میلیون تومان اعلام شده، اما برای رانندگان پاره‌وقت این رقم تا ۸ میلیون تومان کاهش می‌یابد. این اختلاف آشکار نشان می‌دهد که تعداد محدودی از رانندگان اسنپ می‌توانند درآمدهای بالایی کسب کنند و برای اکثریت، این درآمدها بسیار پایین‌تر از تبلیغات ارائه‌شده است.
اقتصاد گیگ و سراب "گنج‌یابی" در اسنپ
گزارش منتشرشده توسط گوی با عنوان "جست‌وجوگران گنج" به این موضوع پرداخته است که وضعیت اقتصادی نامطلوب، بسیاری از افراد را به سمت مشاغل پرریسک و فرسایشی سوق داده است. در چنین شرایطی، هر روز تبلیغاتی برای یافتن "فرمول‌های کسب درآمد بالا در اسنپ" منتشر می‌شود. این تبلیغات به رانندگان وعده می‌دهد که با مدیریت هوشمند مسیرها، رانندگی در ساعات اوج ترافیک و انتخاب سفرهای خاص می‌توانند به درآمدهای بالا دست پیدا کنند. اما آیا همه می‌توانند از این "فرمول‌های جادویی" استفاده کنند؟
در واقعیت، بسیاری از رانندگان اسنپ به‌ناچار و برای تأمین حداقل هزینه‌های زندگی وارد این پلتفرم می‌شوند. آنها نه‌تنها امکان سرمایه‌گذاری برای تعویض خودروی مستهلک‌شده را ندارند، بلکه ساعات طولانی رانندگی بدون بیمه و مزایای شغلی نیز آنها را در معرض فرسودگی جسمی و استهلاک مالی قرار می‌دهد. درحالی‌که برخی رانندگان برای تکمیل درآمد شغل‌های دیگرشان به اسنپ روی آورده‌اند، بسیاری دیگر هیچ گزینه‌ای جز کار تمام‌وقت در این سیستم ندارند.
اسنپ؛ بدون مسئولیت اما با حداکثر سود؟
یکی از چالش‌های اصلی پلتفرم‌هایی مانند اسنپ نبود شفافیت در رابطه کارفرمایی است. این پلتفرم‌ها در پاسخ به انتقاداتی درباره بیمه‌نکردن رانندگان، استدلال می‌کنند که در این مدل کاری، رانندگان کارفرمای خود هستند و کارفرمای واقعی، مسافران محسوب می‌شوند. این استدلال به این معنی است که:
کرایه‌ها و قیمت‌گذاری توسط پلتفرم تعیین می‌شود، اما اسنپ کارفرما نیست.
عملکرد رانندگان توسط مسافران ارزیابی می‌شود، اما آنها نیز کارفرما نیستند.
اسنپ بدون هیچ تعهدی از سرمایه رانندگان (خودرو و نیروی کار) سود می‌برد و هر زمان که بخواهد، می‌تواند همکاری را قطع کند.
نتیجه چنین ساختاری، کمیسیون‌های بالا، عدم تطبیق نرخ کرایه با تورم و نادیده‌گرفتن استهلاک خودرو و سلامت رانندگان است. رانندگانی که ساعت‌های طولانی رانندگی می‌کنند، درحالی‌که هیچ‌گونه پشتیبانی بلندمدت از سوی این پلتفرم دریافت نمی‌کنند.
تناقض درآمدهای بالا با واقعیت معیشت رانندگان
درحالی‌که برخی رسانه‌ها درآمد رانندگان را "یک فرصت اقتصادی استثنایی" معرفی می‌کنند، باید بررسی کرد که چند درصد از رانندگان واقعاً توانسته‌اند به درآمدهای ادعاشده برسند؟
از ۶ میلیون کاربر راننده در اسنپ، بیش از ۵ میلیون نفر مرد و تنها ۲۳۴ هزار نفر زن هستند. این آمار نشان می‌دهد که بازار کار اسنپ برای زنان به‌شدت محدود است، اما حتی برای مردان هم مسیر آسانی نیست.
آیا تعداد رانندگانی که توانسته‌اند در این سیستم به درآمدهای بالا دست پیدا کنند، قابل‌توجه است؟ یا این اعداد صرفاً استثنائاتی هستند که برای تبلیغ جذابیت این پلتفرم برجسته شده‌اند؟
سوال مهم‌تر این است که آیا این درآمدها پس از کسر هزینه‌های خودرو، سوخت، استهلاک، مالیات و سایر مخارج، هچنان واقعی به نظر می‌رسند؟ یا اینکه رانندگان در عمل با دستمزدی مواجه‌اند که با استانداردهای یک شغل پایدار و با امنیت شغلی، فاصله‌ای قابل‌توجه دارد؟
درآمد رؤیایی یا واقعیت تلخ؟
تبلیغات درباره درآمدهای میلیونی در اسنپ درحالی انجام می‌شود که واقعیت، تصویر دیگری را نشان می‌دهد. اغلب رانندگان با ساعات کاری طاقت‌فرسا، استهلاک خودرو و ... روبه‌رو هستند. برای بسیاری از آنها، این کار نه یک "فرصت اقتصادی" بلکه آخرین راه برای تأمین هزینه‌های زندگی است.
در نهایت، آیا اسنپ حاضر است مسئولیت بیشتری در قبال رانندگان خود بپذیرد؟ یا همچنان با بهره‌گیری از عدم شفافیت رابطه کارفرمایی، سود خود را حفظ خواهد کرد؟ آنچه روشن است، نیاز فوری به بازنگری در ساختارهای اقتصادی این پلتفرم‌ها و ایجاد حمایت‌های واقعی از رانندگان است تا مسیر "گنج‌یابی" اسنپ، به یک بن‌بست اقتصادی تبدیل نشود.
