سیستان و بلوچستان رکورددار بالاترین نرخ بیکاری در کشور
آمارها از کاهش نرخ بیکاری در سالی که گذشت حکایت دارند اما به نظر می‌رسد که این روند با افزایش بی‌کیفیتی اشتغال در اقتصاد ایران همراه بوده است
قیمت ۳۶۰- یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی اقتصاد هر کشور، وضعیت اشتغال و بیکاری آن است و کشورها تلاش می‌کنند که با افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، به رشد اقتصادی و در نهایت توسعه پایدار دست پیدا کنند. از همین روی، بررسی وضعیت اشتغال و نرخ بیکاری و پیگیری روند آن از دریچه آمارهای فصلی مرکز آمار ایران، می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها و همچنین ارزیابی سیاست‌ها، بسیار مهم باشد.
آخرین گزارشی که مرکز آمار ایران، از وضعیت نرخ مشارکت اقتصادی و بیکاری منتشر کرده، به پاییز سال ۱۴۰۲ برمی‌گردد؛ گزارشی که بر اساس آن، نرخ مشارکت اقتصادی در مقایسه با دوره مشابه سال ۱۴۰۱ افزایش و نرخ بیکاری کاهش یافته است.
کاهش نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۲
بر اساس آخرین گزارش از طرح آمارگیری نیروی کار، جمعیت در سن کار که افراد 15 ساله و بیشتر را شامل می‌شود، در پاییز سال گذشته به 64 میلیون و 647 هزار نفر رسیده که از این تعداد، 26 میلیون و 820 هزار نفر از نطر اقتصادی فعال بوده‌اند. به این ترتیب، نرخ مشارکت اقتصادی در کشور به 41.5 درصد رسیده که این میزان در مقایسه با دوره مشابه سال قبل از آن، 0.5 واحد درصد افزایش یافته است.
همچنین بیش از دو میلیون و 44 هزار نفر از جمعیت فعال کشور بیکار بوده‌اند تا نرخ بیکاری کل کشور در پاییز سال قبل رقم 7.6 درصد را ثبت کند؛ رقمی که در مقایسه با 8.2 درصدی که در پاییز 1401 ثبت شده بود، 0.6 واحد درصد افت کرده است.
نرخ مشارکت مردان، ۵ برابر زنان
طبق داده‌های مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی مردان به‌طور قابل توجهی بالاتر از از زنان بوده است. به‌طور دقیق‌تر، نرخ مشارکت اقتصادی مردان با رشد 0.1 واحد درصدی نسبت به پاییز سال 1401 به 68.6 درصد رسیده که این رقم برای زنان پس از افزایشی 0.8 واحد درصدی معادل 14.4 درصد رقم خورده است.
همچنین بررسی نرخ بیکاری نیز حاکی از آن هستند که درصد بیشتری از زنان در سن کار، بیکار هستند. طوری که نرخ بیکاری زنان، بدون تغییر در این بازه 12 ماهه در 14.2 درصد ثابت مانده و نرخ بیکاری مردان با افت 0.8 درصدی به 6.2 درصد رسیده است
شهرنشین‌ها بیکارتر از روستاییان
از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهند که در همین مدت، درصد بیشتری از روستاییان کشور در مقایسه با شهرنشین‌ها از لحاظ اقتصادی فعال هستند. زیرا نرخ مشارکت اقتصادی در روستاها با وجود کاهش 0.1 واحد درصدی در مقایسه با پاییز 1401 رقم 42.8 درصد را ثبت کرده و این رقم در شهر‌ها، با رشدی 0.6 درصدی، در سطح 40.5 درصد قرار گرفته است.
همچنین نرخ بیکاری در روستاهای کشور 5.7 درصد ثبت شده که این رقم به طور قابل توجهی کمتر از نرخ بیکاری 8.2 درصدی در شهرهاست.
بیشترین نرخ بیکاری در سیستان و بلوچستان
مرکز آمار ایران در بخش دیگری از گزارش خود، نرخ بیکاری کشور را به تفکیک استان‌ها نیز اعلام کرده است. این آمار نشان می‌دهد که 16 استان در پاییز سال گذشته شاهد نرخ بیکاری بالاتری از میانگین کشور بوده‌اند و در این میان، نرخ بیکاری هفت استان همچنان دو رقمی بوده است.
طبق این آمارها، استان سیستان بلوچستان با اختلافی چشمگیر، بالاترین نرخ بیکاری را با رقم 13.5 درصدی به خود اختصاص داده است. همچنین استان‌های هرمزگان و لرستان با نرخ بیکاری به ترتیب 11.8 درصد و 11.6 درصدی نیز در رده‌های بعدی بالاتری نرخ بیکاری استان‌ها قرار دارند.
از سوی دیگر اما پایین‌ترین نرخ بیکاری در استان مازندران و با رقم 5.1 درصدی ثبت شده است. استان‌های خراسان رضوی با 5.3 درصد و تهران با 5.4 درصد نیز دیگر استان‌ها با کمترین نرخ بیکاری هستند.
کاهش کیفیت مشاغل، همسو با کاهش نرخ بیکاری
با وجود اینکه آمارها از از کاهش نرخ بیکاری در سال 1402 حکایت می‌کنند، نشانه‌هایی در همین آمارها وجود دارد که نشان می‌دهند این کاهش در بیکاری، با افزایش ناپایداری و بی‌کیفیتی اشتغال در اقتصاد ایران همراه بوده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که چندی پیش در این راستا منتشر کرد، از «افزایش نسبت کارکنان مستقل از شاغلان»، «افزایش سهم اشتغال بخش خدمات» و «رشد جابجایی های شغلی میان بخش‌های اقتصادی» به عنوان سه نشانه برای کاهش کیفیت مشاغل یاد کرده است.
به علاوه، به نظر می‌رسد که در کنار این سه نشانه، بخش مهمی از افزایش اشتغال نیز ناشی از کاهش اثرات شیوع ویروس کرونا بر بازار کار و استفاده از ظرفیت‌های خالی اقتصاد، مثل بخش نفت بوده است که نمی‌توان آن را اشتغال با کیفیتی ارزیابی کرد.
