حمایت از اقشار کم‌درآمد با مالیات برمجموع درآمد

قیمت ۳۶۰- حرکت به سمت مالیات‌ستانی بجای وابستگی به درآمدهای نفتی یکی از گام‌های مثبت برای اقتصاد سالم‌تر است و این موضوع طی دوسال اخیر بیشتر مورد توجه دولت قرار گرفته است. لایحه پیشنهادی اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم از سال 1400 در دستور کار وزارت اقتصاد قرار گرفت تا باعث عدالت مالیاتی، تسهیل فرآیندهای اخذ مالیات و تقویت بخش تولید شود. در آبان‌ماه سال جاری لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم توسط دولت به مجلس ارسال شد که یکی از بخش‌های مهم آن مالیات برمجموع درآمد است؛ این موضوع در برنامه هفتم توسعه مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است.

اکنون در کشورما مالیات به صورت جداگانه از مشاغل و منبع مختلف اخذ می‌شود ؛ به‌ طور مثال برخی اقشار پردرآمد جامعه مالیات کمتری نسبت به افرادی که کم‌درآمد هستند پرداخت می‌کنند. معافیت‌های مالیاتی متعددی که وجود دارد عامل دیگری برای ناعدالتی است؛ مثلاً برخی از مشاغل مثل هنرمندان و فوتبالیست‌ها که بعضاً افراد ثروتمندی هم هستند، معافیت مالیاتی دارند. به دلایلی از این قبیل قدرت مالیات ستانی کشور کاهش پیدا کرده است.

مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره لایحۀ اصلاح شیوه مالیات‌های مستقیم و اثرات آن گفت:« اینکه شیوۀ مالیات ستانی از منبع محور به سمت اجرای مالیات‌های برمجموع درآمد ببریم، اقدام درستی است. مؤدیان قاعدتاً باید بخشی از مجموع درآمدهای خود در سال را به عنوان مالیات پرداخت کنند و به این صورت بین تمام مؤدیان یک نوع عدالت مالیاتی برقرار خواهد شد. اجرای این شیوه، پیچیدگی‌های خاصی دارد و با توجه به اینکه ما در کشور به شفافیت عادت نداریم در برابر آن مقاومت صورت گرفته و اجرا کردن آن سخت خواهد بود.»

چرا مالیات برمجموع درآمد را اجرا کنیم؟

یکی از مهم‌ترین مزایای مالیات برمجموع درآمد، درنظر گرفتن هزینه‌های معیشتی به عنوان هزینه‌های قابل کسر از درآمد افراد است؛ به طوری که هزینه‌های مسکن، تحصیل، خوراک، پوشاک، درمانی و مانند آن پذیرفته و از درآمد افراد کسر می‌شود؛ و این می‌تواند باری از دوش مؤدی بردارد.

یکی دیگر از ویژگی‌های مالیات برمجموع درآمد، لحاظ شدن تعداد اعضای خانواده است به طوری که هرچه تعداد افراد خانواده بیشتر باشد، مالیات آن‌ها کاهش پیدا می‌کند یا به عبارتی دیگر میزان مالیات با تعداد اعضای خانواده رابطه عکس دارد؛ در صورتی که در قانون فعلی ارتباطی بین میزان مالیات با افراد متأهل و متأهل های دارای فرزند وجود ندارد و کسی که مجرد است با کسی که متأهل است به یک میزان مالیات پرداخت می‌کند. این اتفاق می‌تواند مردم را به ازدواج و فرزندآوری هم تشویق کند.

علی نقیب عضو اتاق بازرگانی تهران درباره لحاظ شدن هزینه‌های معیشتی گفت:« این روندی است که الان در کشورهای مختلف دنیا اجرا می‌شود و هزینه‌های معیشتی معیار گرفته می‌شود، این روش مناسبی است، حتی در مواردی که افراد به دلیل هزینه‌های معیشتی بالا توان پرداخت مالیات را ندارند، نه تنها مالیات دریافت نمی‌شود، بلکه دولت به مردم پرداختی هم دارد تا بتوانند زندگی معمولی خود را بگذرانند.»

ضربه‌ای که ناعادلانه بودن مالیات به اقتصاد می‌زند

ویژگی بعدی را در قالب یک مثال پیش می‌بریم؛ فرض کنید یک شخص که کارمند بانک است ماهی 15 میلیون تومان درآمد دارد باید مالیات بدهد، اما اگر همان شخص مبلغی را در بانک سپرده کند و مبلغ 15 میلیون تومان سود ماهیانه دریافت کند، مالیاتی پرداخت نمی‌کند؛ همین مثال نشان می‌دهد، افرادی که درآمد یکسان دارند اما به خاطر اینکه از منابع مختلف، آن درآمد را دریافت می‌کنند، یکی مشمول مالیات و دیگری معاف از مالیات است.

با توجه به مثال قبل؛ فعالیت‌های تولیدی مشمول مالیات هستند درصورتی که سود سپرده بانکی معاف از مالیات است و همین دلیلی است برای کاهش فعالیت‌های تولیدی و اینکه مردم بیشتر میل پیدا کنند تا سرمایه خود را به سمتی ببرند که شامل مالیات نشود؛ در صورتی که اگر از سود سپرده مالیات گرفته شود و برای فعالیت‌های تولیدی معافیت‌های مالیاتی هدفمند (نه معافیت بی قید و شرط) لحاظ شود، مردم می‌بینند که سودشان در فعالیت است نه در نگهداری پول و همین روش به اقتصاد کشور کمک می‌شود.

حسین محمودی اصل، کارشناس اقتصادی نیز درباره کاهش مالیات تولید در لایحه اصلاح مالیات‌های مستقیم جهت حمایت از بخش مولد اقتصاد گفت:« کاهش مالیات تولید از 25 درصد به 15 درصد و درنظر گرفتن اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه در قانون اصلاح مالیات‌های مستقیم به مثابۀ راه‌های تنفسی

برای تولید است و حمایت جدی از سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصاد را به دنبال دارد. در شرایط فعلی که تولید در مضیقه قرار دارد، دولت وظیفه دارد بیشترین حمایت را از این بخش به عمل بیاورد.»

در لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم درنظر گرفته شده است که با حذف معافیت‌های مالیاتی بی‌دلیل و بررسی مسئله که تا الان به آن‌ها توجه نمی‌شد، عدالت مالیاتی را افزایش داد.

مزیت دیگر حذف تسلیم اظهارنامه توسط مؤدیان و واگذاری این مسئولیت به سازمان امور مالیاتی است؛ به دلیل اینکه در نظام فعلی، اشتباه در تنظیم اظهارنامه و تأخیر در ارائه آن مشکلاتی را بوجود می‌آورد. در این لایحه درنظر گرفته شده که با دسترسی هوشمند به اطلاعات و داده‌های مالی در سامانه مؤدیان، اقدام به تنظیم اظهارنامه پیش‌فرض برای آنان می‌کند و مؤدیان می‌توانند اعتراض کنند و یا نقش تائید کننده و اصلاح کننده داشته باشند.

اینطور که به نظر می‌رسد با اجرایی شدن این لایحه افراد پردرآمد مالیات بیشتری پرداخت می‌کنند و از وضعیت ناعادلانه کنونی به تحقق عدالت مالیاتی دست پیدا می‌کنیم. درحال حاضر لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم جهت بررسی در اختیار کمیسیون مربوطه در مجلس قرار دارد و در صورت نظر مثبت کمیسیون‌ها به صحن علنی مجلس رفته و بعد از تائید شورای نگهبان به قانون تبدیل شده و لازم‌الاجرا می‌شود.