700 برابر شدن هزینه خانوار ایرانی ظرف سه دهه/ هر دهک چقدر خرج می‌کند؟
هزینه خانوار ایرانی طبق آمارهای رسمی از اوایل دهه 70 تا پایان 1402 حدود 700 برابر شده است
تصور کنید هر روز برای خرید مواد غذایی به فروشگاه می‌روید. لیستی از نیازهای معمولی‌تان در دست دارید: نان، برنج، لبنیات و چند قلم میوه. اما هر بار که قیمت‌ها را می‌بینید، متوجه می‌شوید با همان بودجه قبلی نمی‌توانید همه‌ی موارد را بخرید و ناچارید چیزی را از لیست حذف کنید. این داستان تکراری بسیاری از خانواده‌هاست که با افزایش مداوم هزینه‌های زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا درآمدها به همان سرعتی که هزینه‌ها بالا رفته‌اند، رشد کرده‌اند؟ بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران، در طول سال‌های گذشته، درآمد خانوارها افزایش چشمگیری داشته، اما آیا این افزایش به تنهایی توانسته زندگی روزمره و فشار هزینه‌ها را جبران کند؟
براساس گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، می‌توان به بررسی و مقایسه متوسط درآمد کل سالیانه خانوارهای شهری طی سال‌های۱۳۷۰ الی۱۴۰۱ پرداخت. براساس این داده‌ها، میانگین درآمد سالیانه خانوار شهری، از ۲۸۴ هزار تومان در سال ۱۳۷۰ به ۲۵۶ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است. در واقع، متوسط درآمد سالیانه خانوار شهری از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۴۰۲ رشدی ۹۰۳۴۴ درصدی داشته و متوسط درآمدها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۷۰ حدود ۹۰۴ برابر شده است. باید در نظر داشت که درآمد در این جا به صورت میانگین لحاظ شده است و میزان آن برای هر خانوار می‌تواند متفاوت باشد. نمودار زیر متوسط درآمد کل سالانه خانوار شهری را در بین سال‌های ۱۳۷۰ الی ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
متوسط درآمد سالانه خانوارهای شهری و روستایی یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است که توزیع ثروت و وضعیت معیشت اقشار مختلف جامعه را نشان می‌دهد. این شاخص از عوامل متفاوتی مانند سطح توسعه اقتصادی، نوع اشتغال، دسترسی به منابع و خدمات و سیاست‌های دولت تاثیر می‌پذیرد. در مناطق شهری، خانوارها معمولاً به فعالیت‌های صنعتی، خدماتی و تجاری اشتغال دارند و به دلیل دسترسی بیشتر به فرصت‌های شغلی و آموزشی، درآمد بالاتری نسبت به خانوارهای روستایی دارند. در مقابل، خانوارهای روستایی به دلیل محدودیت‌های شغلی، اقتصادی و زیرساختی، معمولاً درآمد کمتری کسب می‌کنند. براساس گزارش مرکز آمار، متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری و روستایی در سال ۱۴۰۲ به ترتیب ۲۵۶ میلیون تومان و ۱۴۹ میلیون تومان بوده است. در واقع، خانوارهای شهری ۱.۷ برابر خانوارهای روستایی درآمد کسب کرده‌اند.
افزایش هزینه‌ها از ۳۰۵ هزار تومان به ۲۰۶ میلیون تومان
براساس آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، می‌توان به بررسی و مقایسه متوسط هزینه کل سالانه خانوارهای شهری طی سال‌های ۱۳۷۰ الی۱۴۰۲ نیز پرداخت. براساس این داده‌ها، میانگین هزینه سالانه خانوار شهری، از ۳۰۵ هزار تومان در سال ۱۳۷۰ به ۲۰۶ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است. در واقع، متوسط هزینه سالانه خانوار شهری از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۴۰۲ رشدی ۶۷۴۲۰ درصدی داشته است و متوسط هزینه‌ها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۷۰ حدود ۶۷۵ برابر شده است. باید در نظر داشت که هزینه نیز در این جا به صورت میانگین لحاظ شده است و میزان آن برای هر خانوار می‌تواند متفاوت باشد. نمودار زیر متوسط هزینه کل سالانه خانوار شهری را در بین سال‌های ۱۳۷۰ الی ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
هر دهک چقدر خرج می‌کند؟
هزینه‌های کل خانوارها شامل هزینه‌های خوراکی و دخانی و غیر خوراکی می‌باشد. خانوارهای شهری به طور میانگین در سال ۱۴۰۲، حدود ۲۰۶ میلیون تومان را صرف هزینه‌های زندگی خود کرده‌اند. متوسط هزینه‌های کل خانوارهای دهک‌های هزینه‌ای دهم در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین ۱۲.۵ برابر دهک‌های هزینه‌ای اول است.
نمودار زیر متوسط هزینه کل خانوار شهری در بین دهک‌های هزینه‌ای را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد. خانوارهای شهری در دهک‌های هزینه‌ای اول در سال ۱۴۰۱ به طور میانگین حدود ۴۷ میلیون تومان را صرف کل هزینه‌های خود کرده‌اند و این دهک‌ها کمترین هزینه را نسبت به سایر دهک‌ها داشته‌اند. دهک‌های هزینه‌ای دوم در سال ۱۴۰۱ به طور میانگین حدود ۸۷ میلیون تومان را صرف کل هزینه‌های خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای سوم، چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب حدود ۱۱۰ میلیون تومان، ۱۳۱ میلیون تومان، ۱۵۲ میلیون تومان، ۱۷۶ میلیون تومان، ۲۰۶ میلیون تومان، ۲۴۷ میلیون تومان، ۳۱۶ میلیون تومان و ۵۸۹ میلیون تومان را به طور میانگین در سال ۱۴۰۲ صرف کل هزینه‌های خود کرده‌اند.
گوشت، میوه و مسکن: اصلی‌ترین هزینه‌های زندگی شهری
با بررسی انواع هزینه‌های سالانه یک خانوار شهری می‌توان مشاهده کرد که سهم هزینه‌های خوراکی و دخانی از سبد هزینه خانوار در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۴.۹ درصد بوده است. در سبد هزینه خوراکی و دخانی خانوارهای شهرنشین، گوشت سهمی ۲۴.۷ درصدی داشته است. بعد از آن گروه میوه و سبزی‌ها، گروه آرد، رشته، غلات، نان و فرآورده‌های آن به ترتیب با سهمی معادل ۱۷.۳ درصد و ۱۶.۲ درصد بیشترین سهم از سبد هزینه‌های خانوار را داشته‌اند. در نقطه مقابل، گروه ادویه جات، روغن‌ها و چربی‌ها و خشکبار و حبوبات به ترتیب با سهمی معادل ۳.۵ درصد، ۴.۶ درصد و ۶.۲ درصد دارای کمترین سهم هزینه در سبد هزینه خانوار بوده‌اند.
همچنین سبد هزینه خانوار شهری نشان می‌دهد که در بین هزینه‌های غیرخوراکی خانوارهای شهری گروه مسکن، سوخت و روشنایی با سهم ۴۲.۴ درصد میزان بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد. حدود ۱.۶ درصد از هزینه‌های خانوار صرف فرهنگ و تفریح شده و این نیازها کمترین سهم را از سبد هزینه خانوار به خود اختصاص داده‌اند. سهم پوشاک و کفش نیز ۳.۲ درصد و سهم لوازم، اثاث و خدمات نیز تنها ۳.۳ درصد برآورد شده است. بهداشت و درمان سومین گروه کالایی و خدماتی است که سهم بالایی در سبد هزینه خانوار شهری در سال گذشته داشته است.
دهک دهم ۱۸.۳ برابر بیشتر از دهک اول برای غیر خوراکی‌ها صرف می‌کنند
سبد هزینه‌های خانوار شامل هزینه‌های خوراکی و دخاکی و هزینه‌های غیر خوراکی هستند. هزینه‌های خوراکی و دخانی شامل اقلام مواد غذایی و گروه دخانی‌ها می‌باشند، که ۲۴.۹ درصد هزینه‌های سبد خانوار را تشکیل می‌دهند. این سهم نسبت به سال ۱۴۰۱ روندی کاهش داشته است. به طوری که سهم هزینه‌های خوراکی و دخانی خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۷.۵ درصد از سبد هزینه‌های خانوار داشته و نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۲.۶ واحد درصد کمتر شده است. خانوارهای شهری به طور میانگین در سال ۱۴۰۲، حدود ۵۱ میلیون تومان را صرف هزینه‌های خوراکی و دخانی کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای دهم در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین ۴.۷ برابر دهک‌های اول از هزینه‌های خود را صرف هزینه‌های خوراکی و دخانی کرده‌اند.
نمودار زیر متوسط هزینه خوراکی و دخانی و هزینه‌های غیر خوراکی خانوار شهری در بین دهک‌های هزینه‌ای را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
خانوارهای شهری در دهک‌های هزینه‌ای اول در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین حدود ۲۰ میلیون تومان را صرف هزینه‌های خوراکی و دخانی خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای دهم در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین حدود ۹۵ میلیون تومان را صرف هزینه‌های خوراکی و دخانی خود کرده‌اند.
هزینه‌های غیر خوراکی گروه دیگری از هزینه‌های سبد خانوار می‌باشند که هزینه‌هایی مانند مسکن، بهداشت، آموزش، حمل و نقل، پوشاک، لوازم منزل، سوخت و غیره را در بر می‌گیرند. هزینه‌های غیر خوراکی حدود ۷۵.۱ درصد از هزینه‌های سبد خانوار را تشکیل می‌دهند. سهم هزینه‌های
غیر خوراکی خانوار شهری در سال ۱۴۰۱ حدود ۷۲.۵ درصد بوده و در سال ۱۴۰۲ حدود ۲.۶ واحد درصد بیشتر شده است.
خانوارهای شهری به طور میانگین در سال ۱۴۰۲، حدود ۱۵۵ میلیون تومان را صرف هزینه‌های غیر خوراکی کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای دهم در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین ۱۸.۳ برابر دهک‌های اول از هزینه‌های خود را صرف هزینه‌های غیر خوراکی کرده‌اند. خانوارهای شهری در دهک‌های هزینه‌ای اول در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین حدود ۲۷ میلیون تومان را صرف هزینه‌های غیر خوراکی خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای دهم در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین حدود ۴۹۵ میلیون تومان را صرف هزینه‌های غیر خوراکی خود کرده‌اند.
آذربایجان غربی و سمنان: کمترین هزینه‌ها در کشور
براساس داده‌های مرکز آمار، خانوارهای شهری ساکن استان‌های تهران، فارس، البرز، زنجان و بوشهر بیشترین هزینه متوسط سالانه در سال ۱۴۰۲ را در بین سایر استان‌های دیگر داشته‌اند. نمودار زیر متوسط هزینه سالانه خانوار شهری در استان‌های کشور را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
خانوارهای شهری ساکن استان تهران در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین هزینه‌ای معادل ۳۳۰ میلیون تومان را داشتند و جایگاه نخست دارای بیشترین هزینه را از آن خود کردند. استان‌های البرز، مازندران، فارس، بوشهر به ترتیب با هزینه متوسط معادل ۲۲۸ میلیون تومان، ۲۱۶ میلیون تومان، ۲۱۵ میلیون تومان و ۲۱۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ در جایگاه‌های دوم تا پنجم قرار گرفتند.
همچنین، خانوارهای شهری ساکن در استان‌های آذربایجان غربی، سمنان و کرمان به ترتیب با هزینه‌های متوسط سالانه معادل ۱۰۷ میلیون تومان، ۱۱۳ میلیون تومان و ۱۱۷ میلیون تومان، کمترین هزینه را در بین استان‌های کشور داشته‌اند.
درآمد خانوارها: تهران در صدر با ۳۸۱ میلیون تومان
براساس داده‌های مرکز آمار، خانوارهای شهری ساکن استان‌های تهران، البرز، فارس، یزد و چهار محال و بختیاری بیشترین درآمد متوسط سالانه در سال ۱۴۰۲ را در بین سایر استان‌های دیگر داشته‌اند. خانوارهای شهری ساکن استان تهران در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین درآمدی معادل ۳۸۱ میلیون تومان داشتند و جایگاه نخست در بیشترین درآمد را از آن خود کردند. خانوارهای استان‌های البرز، فارس، یزد و چهار محال و بختیاری به ترتیب با درآمد متوسط سالانه معادل ۲۸۳ میلیون تومان، ۲۸۱ میلیون تومان، ۲۶۶ میلیون تومان و ۲۶۲ میلیون تومان در جایگاه‌های دوم تا پنجم بیشترین میزان درآمد سالانه قرار گرفتند.
همچنین، خانوارهای شهری، ساکن در استان‌های سمنان، آذربایجان غربی و لرستان به ترتیب با درآمد متوسط سالانه معادل ۱۵۷ میلیون تومان، ۱۶۳ میلیون تومان و ۱۶۴ میلیون تومان، در جایگاه‌های اول تا سوم کمترین میزان درآمد در سال ۱۴۰۲ در کل کشور قرار گرفتند. نمودار زیر متوسط درآمد سالانه خانوار شهری در استان‌های کشور را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
