مثلث ریسک‌های بورس تهران

قیمت ۳۶۰- بورس تهران این روز‌ها اوضاع و احوال و روزگار خوشی را تجربه نمی‌کند و می‌توان انبوهی از دلایل را در وصف چرایی ظهور و وقوع این شرایط در بازار سهام متذکر شد. شرایط مذکور در حالی به وقوع پیوسته که با نزدیک شدن به آخر سال انتظاری مبنی بر این وجود داشت که به رسم سنوات قبل، بازار خواهد توانست تحرکات مثبتی را در کلیت خود شکل دهد که فعلا این سناریو رنگ واقعیت به خود نگرفته است.

 در گزارش حاضر، ابتدا به بررسی مهم‌ترین عواملی که سبب شده بازار سهام گرفتار چنین وضعیتی شود خواهیم پرداخت و سپس وضعیت بازار سهام در زمستان‌های سنوات قبل را بررسی خواهیم کرد.

بازار از دریچه آمار

در جریان معاملات روز گذشته بورس تهران، نماگر‌های سهامی با افزایش ارتفاع همراه شدند. در روزی که گذشت، شاخص کل بورس تهران با رشد ۰.۳۲ درصدی، خود را به سطح ۲ میلیون و ۷۱ هزار واحد رساند. نماگر هموزن نیز که نشانی از اثرگذاری یکسان کلیه نماد‌های معاملاتی است و چهره بازار را به نحو مطلوب‌تری نمایش می‌دهد، ۰.۶۳ درصد افزایش ارتفاع داشت و نهایتا در فرابورس نیز شاخص اصلی این بازار، صعود ۰.۵۸ درصدی را در روز قبل تجربه کرد.

زخم کاری سیاستگذار بورسی

در سال جاری سیاستگذار از نواحی مختلف بازار سهام را در تنگنا قرار داده است. نخستین ترکشی که بر بدنه نحیف و رنجور بازار سهام در سال جاری نواخته شد، مساله نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی بود که زمزمه‌های افزایش آن در اردیبهشت‌ماه سبب شد بازار در مسیر نزولی قرار بگیرد و ۵۱ روز بعد کلیت بازار از آنچه در اردیبهشت‌ماه حادث شده بود، آگاه شد. در ادامه و در قضیه دیگری شرکت‌های پالایشی با کاهش ارتفاع همراه شدند که این موضوع به قیمت گذاری در مساله بنزین مرتبط بود. افزون بر این، سیاستگذار بورسی همچنان در زدودن سایه قیمت‌گذاری دستوری از سر صنایع مختلف بورس تهران و خاصه صنعت خودرو و ساخت قطعات که گرفتار زیان انباشته‌های وحشتناکی هستند، عاجز است.

فشار از ناحیه سیاستگذار پولی

علاوه بر این، با توجه به جهش ارزی رخ‌داده در سال گذشته و تجربه تورم بالای ۴۰ درصد برای چندین سال متوالی، که سبب افزایش فشار اقتصادی به آحاد مردم شده است، مهم‌ترین هدف سیاستگذار پولی در سال جاری در جهت کنترل نرخ تورم قرار گرفت. با توجه به اینکه شعار سال نیز مبارزه با تورم انتخاب شد، قابل پیش‌بینی بود که سیاستگذار پولی برای کنترل و مهار تورم در مسیر سیاست‌های انقباضی گام بردارد و در اولین اقدام نرخ‌های بهره را تا سطوح قابل‌توجهی افزایش دهد.

هر چند که بیم این وجود داشت که سیاست افزایش نرخ بهره منجر به خواب رفتن بازار‌های دارایی و از جمله بورس شود، اما سیاستگذار در مقطع کنونی ترجیح داده است صرفا به مساله کنترل نرخ تورم بیندیشد و تصمیم‌گیری در خصوص نتایج و پیامد‌های این اقدامات را که همانا افزایش هزینه تامین مالی بنگاه‌های تولیدی است به بعد بسپارد؛ بنابراین با اقداماتی که بانک مرکزی در ماه‌های اخیر انجام داده که انتشار گواهی سپرده ۳۰ درصدی در راس آن قرار دارد، نرخ بهره حقیقی نسبت به ماه‌های پیش از آن افزایش قابل‌توجهی را تجربه کرده است و همین موضوع بخشی از سرمایه‌های خرد و سیال موجود در اقتصاد کشور را که در جست‌وجوی مأمنی برای مبارزه با تورم، راهی بازار‌های مختلف می‌کرد اکنون به سمت‌وسوی سیستم بانکی کشور متمایل کرده است.

منازعه خاورمیانه

افزون بر مواردی که در بخش‌های قبلی گفته شد، بازار سهام در ماه‌های اخیر از ناحیه ریسک‌های ژئوپلیتیک نیز در تنگنا و مضیقه قرار گرفته است. بعد از درگیری حادث‌شده میان فلسطین و رژیم صهیونیستی در مهرماه سال جاری، ریسک‌های مختلف در خاورمیانه ظهور کرد و بعد از آن هم به طرق مختلف در خاورمیانه اتفاقات رنگینی حادث شده که در چند ماه اخیر این منطقه را به صدر اخبار سیاسی جهان برده است.

کشور ما نیز در این اثنا یکی از کشور‌هایی بود که در تیررس ریسک‌های به‌وقوع‌پیوسته در خاورمیانه قرار داشت و بعضا تحلیل‌هایی در محافل مختلف در راستای سرایت آتش جنگ به ایران مشاهده می‌شد. مجموعه این عوامل سبب شد بورس تهران با فقر تقاضا مواجه شود و کسی به خرید سهام گرایش پیدا نکند. طبیعتا در چنین شرایطی که تقاضایی رو‌به‌روی سهام نیست و هر روز شاخص‌های تالار شیشه‌ای با کاهش ارتفاع همراه می‌شوند، افرادی که سهامی تحت تملک خود دارند، برای خلاص شدن از زیان‌های سنگین، عطای بازار سهام را به لقای آن می‌بخشند و بازار را ترک می‌کنند.

پلی به گذشته

بررسی آمار‌های سنوات قبل نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر هیچ‌گاه در زمستان دو ماه منفی توأم با کاهش شاخص کل نداشته‌ایم که در سال جاری این موضوع رنگ واقعیت به خود گرفته و شاخص کل بورس در دو ماه متوالی دی و بهمن با کاهش ارتفاع همراه شده است. در دی‌ماه شاخص کل ۱.۹۵ درصد و همچنین در بهمن نیز ۴.۴۲ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. این در حالی است که حتی در سال ۹۹ که بازار سهام بعد از ریزش مرداد آن سال، اوضاع و احوال نابسامانی داشت، به‌رغم ثبت بازدهی منفی در دی‌ماه، دو ماه بعدی را با افزایش ارتفاع شاخص کل به پایان رسانده بود. در سال گذشته نیز یکی از بهترین عملکرد‌های ماهانه شاخص کل بعد از ریزش مرداد سال ۹۹ در اسفندماه به ثبت رسید که شاخص کل ۲۸.۷ درصد افزایش ارتفاع داشت.

بررسی ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی است نشان می‌دهد در زمستان سال قبل که بازار با رشد همراه بود، به طور میانگین، روزانه ۸ هزار و ۱۱۰ میلیارد تومان معامله در بازار سهام انجام شده است. در زمستان ۹۹ نیز که هنوز پول‌های واردشده به بازار در سال‌های ۹۸ و ۹۹ در بازار حضور داشتند، رقم ۹ هزار و ۷۵۳ میلیارد تومان برای این متغیر آماری به ثبت رسیده است. در فاکتور ارزش معاملات زمستان امسال بسیار شبیه به زمستان سال ۱۴۰۰ است که رکود و رخوت حاکم بر بازار مانع از ثبت ارقام بالا در ارزش معاملات شده بود.